Штогод казахі з'ядаюць больш за 315 тысяч тон квашанай капусты. У апошнія гады цана на гэты прадукт рэзка вырасла. Напрыклад, летась у 2022 годзе сярод гародніны пік быў у цане на цыбулю аккула. Людзі, якіх гэта вельмі здзівіла, сфатаграфавалі цану ў краме і падзяліліся гэтым у сацыяльнай сетцы. У рэшце рэшт, гэта быў вымушаны прызнаць міністр сельскай гаспадаркі мінулым летам.
«Неабходны аб'ём прадукцыі ёсць, дэфіцыту на ўнутраным рынку няма. Тым не менш цэны на цукар і агароднінную прадукцыю выраслі. Сярод агародніннай прадукцыі падаражэла цыбуля. У сувязі з гэтым адзначу, што запасаў цыбулі на ўнутраным рынку дастаткова. Такім чынам, пры месячнай патрэбнасці 25.9 тыс. тон запасы цыбулі ў краіне складаюць 34.4 тыс. тон», — сказаў Ербол Карашукееў.
Паводле слоў міністра, новую раннеспелую цыбулю ўбіраюць кожны год, пачынаючы з чэрвеня. Яго аб'ём перавышае каля 90 тысяч тон.
Як смешна гэта прагучыць, але ўлада да цыбулі ставіцца інакш. Здаецца, іншая гародніна - адна горка, лук - адна горка. У гады пандэміі, напрыклад, яе экспарт быў абмежаваны квотамі. Фермеры і гандляры, якія хацелі прадаць яго за мяжу, павінны былі атрымаць фітасанітарныя сертыфікаты на экспарт чжуа.
«Жадаючыя экспартаваць цыбулю змогуць атрымаць фітасанітарныя сертыфікаты ў абласных і раённых тэрытарыяльных упраўленнях камітэта дзяржнагляду ў аграпрамысловым комплексе Мінсельгасхарча. Выдача фітасанітарных сертыфікатаў займае 5 працоўных дзён, выдача каранцінных сертыфікатаў — 3 працоўныя дні», — паведамляе Мінсельгасхарч.
Яшчэ летась стала абмяркоўвацца пытанне аб поўным блакаванні экспарту цыбулі. Кіраўнік Мінсельгаса адкрыта заявіў, што міністэрства не падтрымлівае гэтае пытанне.
Па дадзеных Бюро нацыянальнай статыстыкі, у 2022 годзе казахстанскія аграрыі сабралі больш за 1.1 мільёна тон жу. Ураджайнасць з гектара склала 458.8 цэнтнера. У Мінсельгасхарчы запэўнілі, што гэты аб'ём «цалкам адпавядае патрэбам унутранага рынку». Гэта звязана з тым, што кожны год казахстанцы з'ядаюць у 3 разы менш гэтага аб'ёму, у сярэднім 315 тысяч тон ежы.
Аднак у пачатку Новага года, на мінулым тыдні, Міжведамасная камісія пры ўрадзе прыпыніла экспарт цыбулі з Казахстана. У прыватнасці, Міжведамасная камісія па знешнегандлёвай палітыцы і ўдзеле ў гаспадарчых арганізацыях пастанавіла забараніць экспарт цыбулі тэрмінам на 3 месяцы. Гэта робіцца, каб не дапусціць масавага экспарту цыбулі з Казахстана і стабілізаваць кошты на яе».
«Рост попыту на казахстанскі лук з боку трэціх краін быў выкліканы стыхійнымі бедствамі ў Пакістане, адным з найбуйнейшых вытворцаў лука ў Азіі і свеце. Паводка ў гэтай краіне прывяла да росту коштаў на цыбулю на рынках свету, у тым ліку і нашай краіны. У паўднёвых раёнах Казахстана, а таксама ва Узбекістане замарозка прадукцыі ў моцныя маразы з'яўляецца дадатковай нагрузкай на яе кошт. У выніку асноўныя вытворцы цыбулі цяпер актыўна імпартуюць казахстанскую прадукцыю, паведамілі ў Мінсельгасхарчы».
Ведамства, грунтуючыся на дадзеных акіматаў, паведаміла, што на сёння пацверджаныя запасы рэпчатай цыбулі ў краіне складаюць 152.4 тыс. тон. Аказваецца, гэта толькі 14% ад агульнага ўраджаю мінулага года. Але і гэтага аб'ёму хопіць да ўборкі новага ўраджаю, запэўнілі ў міністэрстве.
А ўведзены экспартны бар'ер павінен прадухіліць рызыкі экспарту цыбулі з Казахстана. Назірае і паўночны сусед казахскіх жуа.
«Варта адзначыць, што ў Казахстане аптовая цана цыбулі складае 150-170 тэнге за кілаграм, у суседніх Расіі і Узбекістане цана даходзіць да 240 тэнге. Акрамя таго, як паведамляе Qaztrade, Узбекістан і Таджыкістан увялі абмежаванні на экспарт цыбулі ў сваіх краінах. Урад будзе ўважліва сачыць за сітуацыяй у краіне і свеце, каб своечасова зняць усе абмежаванні, каб у бліжэйшы час палепшыць сітуацыю на рынку», — растлумачылі ў Мінсельгасхарчы.
У міністэрстве адзначылі, што будуць прынятыя меры, каб «паменшыць негатыўныя наступствы забароны на экспарт цыбулі» для фермераў, якія плануюць прадаць частку багатага мінулагодняга ўраджаю суседзям і страціць прыбытак. Але зарабіць на гэтым вялікі прыбытак складана: дзяржава пачала закупляць у іх цыбулю праз Сацыяльныя прадпрымальніцкія карпарацыі ў стабілізацыйныя фонды, а таксама праз гандлёвыя сеткі з абаротнай схемай. Па якой цане ён будзе атрыманы, не ўдакладняецца. Напэўна, каля 150 тэнге.
Напрыклад, у 2022 годзе міністэрства сумесна з акіматамі Туркестанскай і Жамбылскай абласцей, дзе шырока распаўсюджаныя «цыбульныя плантацыі», праводзіла работу па заключэнні дагавораў паміж вытворцамі лука і акіматамі іншых абласцей і гарадоў. Тады шляхам перамоваў адпускная цана кожнага кілаграма цыбулі была зніжана з 220 тэнге да 110 тэнге.
Чарговую забарону бізнес прыняў з болем, з уздыхам. Паводле іх слоў, 70 тысяч тон казахстанскага смецця могуць згніць. «Паводле інфармацыі Нацыянальнай палаты прадпрымальнікаў «Атамекен», заходнеказахстанскія прадпрымальнікі часткова падтрымалі ініцыятыву ўладаў і выказаліся супраць забароны».
«Забарона будзе падоўжаная як мінімум да канца красавіка 2023 года. Да гэтага часу ў краіне спажываецца толькі больш за 80 тысяч тон цыбулі. А 70 тысяч тон гніюць дарма, нікому не патрэбныя. Аграрыям давядзецца выкідваць яго ў сметніцу, а не вывозіць за мяжу. Бо варта ўлічыць, што захаваць гэты від гародніны да мая вельмі складана: з надыходам вясны яны пачынаюць прарастаць. Асабліва абвастраецца гэтая праблема на поўдні краіны. З 15 красавіка па 1 мая ў паўночных раёнах пачынаюць збіраць свежы навагодні ўраджай. Як тады нашы таваратворцы здаюць стары прадукт?», — хвалюецца кіраўнік фермерскай гаспадаркі «Новы свет» Анатоль Кан.
Выказваючы меркаванне сваіх калегаў, прадпрымальнік прапануе абмежаваць забарону на экспарт да 20 сакавіка. Тады, з аднаго боку, у краіне не будзе дэфіцыту жуа, і цэны на яго рэзка не вырастуць. Затое леташняе зерне вытворцы паспеюць прадаць за мяжу з канца сакавіка да сярэдзіны красавіка, пакуль усе вуснамі не дакрануцца да навінкі.
Акрамя таго, бізнес прапанаваў да 30 красавіка 40 года ўвесці экспартныя пошліны ў памеры 10-2023 тэнге за кілаграм на вываз лука з краіны. Сродкі ад пошлін павінны быць накіраваны ў сацыяльна-прадпрымальніцкія карпарацыі. Гэтыя ж сродкі яны змогуць накіраваць на далейшы закуп новага збожжа ў бізнесу ў стабілізацыйныя фонды.
«Дзякуючы гэтаму Казахстан зможа стрымліваць кошт жуа. А леташняе збожжа вытворцам удаецца скупляць без гнілі, захоўваючы гладкасць. Акрамя таго, даходы ад пошліны будуць накіраваны на падтрымку айчынных аграрыяў», — сказаў Анатоль Кан.
Але міжведамасная камісія па знешнегандлёвай палітыцы і ўдзеле ў гаспадарчых арганізацыях гэтую прапанову пакуль не разглядала.
Увогуле, наперадзе таджыкская цыбуля залье казахскую краіну. Гендырэктар QazTrade Нуралы Букейханаў паведаміў, што з Таджыкістанам падпісана пагадненне аб пастаўцы ў Казахстан 6 тысяч тон ранняга збожжа.
«У міжсезонне мы заключылі пагадненне аб гарантаваных пастаўках у краіну 6 тысяч тон ранніх ягад. Таджыкскі бок таксама прапанаваў нам тарыфную скідку на перавозку прадукцыі па роднай чыгунцы. Адначасова прапрацоўваюцца пастаўкі дадатковых аб'ёмаў сельгаспрадукцыі з Таджыкістана ў Казахстан», — сказаў Нуралы Букейханаў.
Таджыкскія сельгасвытворцы паабяцалі забяспечыць якасць і своечасовую дастаўку сваёй прадукцыі.
Як паведамілі ў Цэнтры развіцця гандлёвай палітыкі «QazTrade» Міністэрства гандлю і інтэграцыі, сустрэча пачнецца ў сярэдзіне красавіка гэтага года ў Хатлонскай вобласці Таджыкістана. Чакаецца, што таджыкская прадукцыя з'явіцца на прылаўках Казахстана ў канцы красавіка - пачатку мая.
Крыніца: https://inbusiness.kz